Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum içre insanoğluın filvaki ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Adalet değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene yakınmak, maşerî dirimın gerçekleşmesini bulmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin karşısına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, banko rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanoğluın biçimci ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte tüze, beniâdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-doğa ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten reylerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini bulmak için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın kâffesidür. Elan münteşir bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş maşerî yaşlakin düzenidir. Dostluk Kelime Mealı Dostluk kelimesi Arabi “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğşanlı “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mazmunında da kullanılır. Fen Mealı Dostluk dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanım dokumalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içre baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Dostluk, kişiler ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun serlıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeri nitelikteki birlik durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları karışmak ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları üzere derece derece tüze dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal reyleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun pratik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından kaynaklanan gereksinimlerinı karşılamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni dirimın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın doğal dokumasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına tatminkâr tamamlanmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile bağlıdır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Adalet Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir organize şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak çın kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mazmunında şahsi bir özelliği deyimler. şahsiyet her hin haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yöneltmek yolunda daima ve bileğmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu biçimci ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki değer olarak söz konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğereren kurallar birlikü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunmuş olduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni bakmak, gerekse onu bileğmeslektirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her hin adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta karşımıza kurulu tüze düzenlerinin asli örneği, olması gereken tüze mazmunında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin namına tatminkâr olup olmadığı açısından bir değer ve yorum ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz karşılıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşlakin uyacak, hem bile bu maşerî dirimın amerikan barış içre sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.